De Schreeuw
Rein Heijne zag onlangs weer eens de afbeelding van De Schreeuw van de Noorse kunstschilder Munch uit 1893. Hij vindt dat er nog steeds veel schreeuwen worden geuit.
Dit schilderij geldt als het aangrijpendste schilderij van Munch. Het drukt het geestelijke leed en de emotionele kwelling uit die de schilder tijdens bepaalde perioden in zijn leven heeft gevoeld. Munch hoorde en voelde het landschap rondom hem schreeuwen. Hij kreeg een onmachtig en depressief gevoel. De angst overheerst in de panische penseeltrekken die de geluidsgolven van de tomeloze schreeuw weergeven. Aanvankelijk wilde hij het schilderij De Schreeuw van de Natuur noemen. De bange persoon probeert die schreeuw van de natuur niet te horen door de handen op zijn oren te leggen
Twintigste eeuw
Na Munch werden in de loop van de twintigste eeuw nog miljoenen schreeuwen gehoord. Maar ‘niemand’ wilde of kon luisteren. Ook ‘iemand’ had mee kunnen luisteren, maar toen ik zei “Wees u zelf”, kreeg ik ten antwoord: “Dat kan niet want ik ben niemand.”
Van Erasmus tot Jana Beranová
Van de humanistische filosoof tot de Tsjechisch-Nederlandse dichter werden door de eeuwen heen veel Schreeuwen geuit, maar de dovemans oren bleven gesloten.
Erasmus:
“Het is verbazingwekkend hoe men zich vandaag overal halsoverkop in een oorlog stort. Met wat voor barbaars geweld wordt hij gevoerd door heidenen en christenen. Welke boze geest, welke plaag, welk ongebreideld verlangen, welke waanzin de menselijke geest heeft doen denken aan zo’n monsterlijke onderneming.”
Albert Einstein:
“Ik weet niet welke wapens in de Derde Wereldoorlog zullen worden gebruikt, maar ik weet wel dat in de Vierde Wereldoorlog gevochten zal worden met stokken en stenen.”
José Saramago, Portugees Nobelprijswinnaar:
“Ik denk dat we niet blind zijn geworden, Ik denk dat we blinden zijn, blinden die zien, Blinden die ziende niet zien.”
J.A.A. van Doorn, grondlegger van de moderne sociologie:
“Het naoorlogse tijdvak van collectieve solidariteit, welzijnsoptimisme en culturele verdraagzaamheid loopt ten einde. Er is guur weer op komst.” (2001)
Jana Beranová, mijn goede vriendin, maakt op mij nog steeds de meeste indruk:
“Als niemand luistert naar niemand vallen er doden in plaats van woorden.”
De schreeuw blijft
Zo draait de wereld gewoon door terwijl haar bewoners doorgedraaid lijken en de weg volledig kwijt zijn. De Schreeuw van wanhoop en machteloosheid blijft in de lucht hangen.
Rein Heijne
