De “Grote opdracht” van Huis van Erasmus

All life is problem solving
Karl Popper

In 2018 werd in het kader van “Curriculum.nu” aan ons bestuur gevraagd naar onze “Grote Opdracht” voor het ontwikkelen van een onderwijsvak voor de vorming van burgerschap. Huis van Erasmus houdt zich al decennia bezig met haar “Grote Opdracht”: het bevorderen van een vreedzame en duurzame wereld, gericht op geweldloze conflicthantering. Daarbij geïnspireerd door het gedachtegoed van Erasmus.

Uitgangspunt daarbij is het besef dat de kern van het menselijk bestaan het voortdurend hanteren en oplossen van problemen en conflicten is. Hiervoor zijn vaardigheden vereist om dat oplossen geweldloos te realiseren. Dergelijke vaardigheden dienen dan ook de kern van burgerschapsvorming te vormen en kunnen uitsluitend in een langdurig integraal vormingsproces ontwikkeld worden.

Burgerschapsvorming is dan ook niet te zien als een afgebakend vak, maar zal een integraal leerproces moeten vormen, als samenhangend onderdeel van het gehele curriculum.

In onze ogen begint burgerschapsvorming met opvoeding, opleiding en vorming in de geest van Erasmus. Erasmus pleitte hartstochtelijk voor de vorming van burgers die uitgaan van de vrije dialoog, het kritische denken, tolerantie, respect en verantwoordelijkheid voor omgeving en medemens. Het zijn precies die vaardigheden die nodig zijn in de hedendaagse, multiculturele samenleving om deze leefbaar te houden. Voor dat doel heeft Huis van Erasmus dan ook het tweedelige leerwerkschrift “Erasmus voor de Klas” ontwikkeld.

Leren omgaan met conflicten

Juist nu is er een dringende noodzaak om meer nadruk te leggen op educatie als middel om met verschillen, geschillen en conflicten geweldloos om te leren gaan. Zodoende  kunnen wij de jongeren van nu en daarmee toekomstige generaties perspectief bieden op een leefbare en duurzame wereld; een wereld ook waaraan zij zelf vorm en inhoud kunnen geven.
Onder invloed van globalisering, migratie, mobiliteit, liberalisering, privatisering en vrijhandel is de wereld complex geworden. Dat leidt tot confrontaties met meer en grotere verschillen: cultureel, etnisch, politiek, sociaal-economisch en maatschappelijk.

De kans neemt toe dat die verschillen ontaarden in gewelddadige geschillen en conflicten. Maar verscherping van een conflict leidt tot een situatie waarin steeds minder aandacht wordt besteed aan het geweldloos hanteren en oplossen van conflicten. Daarom is er in toenemende mate de noodzaak om met verschillen, geschillen en conflicten geweldloos te leren omgaan.

Volgens hoogleraar Maurits Barendrecht is het grote probleem van de samenleving dat mensen de vaardigheden en instrumenten missen om conflicten op een vreedzame manier op te lossen.
De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum schreef in het tijdschrift Eutopia in 2002: De Stoïcijnen vonden dat een goede opvoeding tot burger een opvoeding is in het wereldburgerschap. Scholieren moeten daarom bovenal leren om menselijkheid overal te herkennen waar ze die tegenkomen. Het ontwikkelen van een duidelijk inzicht in de verschillen is een essentiële taak van het onderwijs en die taak vereist kennis van heel veel van die verschillen.
Volgens Theo van Boven, jurist en em. hoogleraar Internationaal Recht, zal meer nadruk gelegd moeten worden op educatie als middel om in de geesten van mensen kennis en gevoel te kweken van respect voor medemensen. Investeren in en vormgeven aan vredesonderwijs, kennis en begrip bijbrengen voor andere samenlevingen en culturen, en voor de rechten van de mens en van het kind, moet met meer kracht en overtuiging worden bevorderd.

Creativiteit en perspectief

Mensen hebben meer in hun creatieve mars dan wat de werkelijkheid hen lijkt toe te staan.

De kunst van het leven is om op creatieve wijze problemen geweldloos op te lossen. Dat geeft waarde aan het gehele leven. Lenigheid van geest en enig voorstellingsvermogen zijn geboden om problemen op het gebied van techniek en de moraal, de politiek en het sociale leven, op te kunnen lossen.

Zowel creativiteit als lenigheid van geest is een belangrijke voorwaarde voor het geweldloos oplossen van problemen op  het persoonlijke en op het maatschappelijke vlak.

Rein Heijne
Bestuurslid Huis van Erasmus

Geraadpleegde teksten

HvE notitie ”Noodzaak en belang van vredeseducatie” (10.4.2007)
RH-notitie “Kunsteducatie, creativiteit en probleemoplossing” (20.10.2007)
HvE notitie “Belang van De Vreedzame School” (15.8.2013)